قوانین ثبت شرکت برای دفاتر تجارتی
قوانین ثبت شرکت برای دفاتر تجارتی
داشتن دفاتر تجارتي مرتب و منظم داراي آثار مختلفي به شرح زير است:
- معرّف وضعيت تاجر از نظر ميزان و نوع خريد و فروش، ميزان سود و زيان و به طور كلي دارايي تاجر مي باشد و تاجر هميشه مي تواند با مراجعه به دفاتر خود، در صورتي كه مرتب و منظم تنظيم شده باشند، از وضعيت دارايي خود باخبر شده و از ورشكستگي خود آگاه و تا حدودي از آن جلوگيري به عمل آورد.
- كساني كه با تاجر معاملاتي داشته اند مي توانند براي اثبات ادعاي خود به دفاتر تاجر استناد كنند.
- دفاتر تاجر از نظر مالياتي نيز مي تواند ملاك درآمد و در نتيجه مبناي تعيين ماليات بر درآمد قرار گيرد.
طبق ماده ۶ قانون تجارت «هر تاجري به استثناي كسبه جزء مكلف است دفاتر ذيل (دفاتر مورد نیاز در ثبت شرکت) يا دفاتر ديگري را كه وزات عدليه به موجب نظامنامه قائم مقام اين دفاتر قرار مي دهد داشته باشد:
- دفتر روزنامه
- دفتر كل
دفتر روزنامه :
طبق ماده ۷ قانون تجارت «دفتر روزنامه دفتري است كه تاجر بايد همه روزه مطالبات و ديون و داد و ستد تجارتي و معاملات راجع به اوراق تجارتي (از قبيل خريد و فروش و ظهرنويسي) و به طور كلي جميع واردات و صادرات تجارتي خود را به هر ثبت برندی كه باشد و وجوهي را كه براي مخارج شخصي خود برداشت مي كند در آن دفتر ثبت نمايد».
دفتر کل :
طبق ماده ۸ قانون تجارت «دفتر كل دفتري است كه تاجر بايد كليه معاملات را لااقل هفته‌اي يك مرتبه از دفتر روزنامه استخراج انواع مختلفه آن را تشخيص و جدا كرده هر نوعي را در صفحه مخصوصي در آن دفتر به طور خلاصه ثبت كند».
دفاتر تجارتي از جمله دفاتر معمولي نيست و داراي يك سلسله آثار حقوقي مهم به شرح زير است:
- اين دفاتر اقرار كتبي به ضرر تاجر مي تواند محسوب گردد.
- تاجر ميتواند با شرايط خاصي از مندرجات دفاتر خود به نفع خود و به ضرر ديگران استفاده كند.
- دفاتر تاجر ممكن است از نظر ورشكستگي به تقصير يا به تقلب تاجر مورد استناد قرار گيرد.
- مندرجات دفاتر تاجر اصولاً مبناي ميزان درآمد و در نتيجه ماليات قرار مي گيرد.
قانونگذار مقررات زير را درباره دفاتر تجارتي مقرر داشته است:
- طبق ماده ۱۱ قانون تجارت «دفاتر مذكور در ماده ۶ به استثناي دفتر كپيه قبل از آنكه امضاي مزبور لازم نيست، ولي بايد اوراق آن داراي نمره ترتيبي باشد. در موقع تجديد ساليانه هر دفتر مقررات اين ماده رعايت خواهد شد».
- طبق ماده ۱۲ قانون تجارت «دفتري كه براي امضا به متصدي امضا تسليم مي شود بايد داراي نمره ترتيبي و قيطان كشيده باشد و متصدي امضا مكلف است صفحات دفتر را شمرده در صفحه اول و آخر هر دفتر مجموع عدد صفحات آن را با تصريح به اسم و رسم صاحب دفتر نوشته با قيد تاريخ امضا و دو طرف قيطان را با مهر سربي كه وزارت عدليه براي اين مقصود تهيه مي نمايد منگنه كند لازم است كليه اعداد حتي تاريخ با تمام حروف نوشته شود»
- به موجب ماده ۱۳ قانون تجارت كليه معاملات و صادرات و واردات در دفاتر مذكوره فوق بايد به ترتيب تاريخ در صفحات مخصوصه نوشته شود. تراشيدن و حك كردن و همچنين جاي سفيد گذاشتن بيش از آنچه كه در دفاتر را از ختم هر سال لااقل تا ده سال نگاه دارد.»
به طوري كه ذكر شد قانون تجارت براي دفاتر تجارتي، از نظر حقوقي، اعتبار خاصي قائل شده است مشروط بر اينكه اين دفاتر طبق مقررات قانون تجارت تنظيم شده باشند. اين اعتبار از دو نظر مورد توجه قرار گرفته است.
عليه تاجر :
آنچه را كه تاجر در دفاتر ثبت شرکت خود ذكر اعم از اينكه مربوط به امور تجارتي او باشد يا نباشد و چه در رابطه با تجار باشد يا غير تاجر و اعم از اينكه دفتر او طبق مقررات تنظيم شده باشد يا نباشد در هر حال يك نوع اقرار است و اقرار كتبي داراي اعتبار بيشتري از اقرار شفاهي است و هر كسي ميتواند از اقرار كتبي تاجر عليه او استفاده كند مگر اينكه خلاف آن ثابت گردد.
به نفع تاجر :
اعتبار مندرجات دفاتر تجارتي عليه تاجر منطبق با يك اصل مسلم و كلي حقوقي يعني اقرار است، اما اعتبار مندرجات دفتر تاجر به نفع خود، كه در حقيقت يك ادعاست و بايد ثابت گردد، يك اعتبار قانوني برخلاف اصول كلي مربوط به دلايل اثبات دعوي است.